शरीर हे महत्त्वाचे साधन आहे. शरीराचे आरोग्य टिकविण्याचे मार्गदर्शन केलेले आहे ते आयुर्वेदशास्त्र सर्वांत महत्त्वाचे समजले जाते. वेदांमध्ये वनस्पती किंवा औषधाला "ओषधि‘ शब्द वापरला आहे. ओष्‌ म्हणजे वेदना. त्यामुळे वेदना किंवा दुःख दूर करणारी ती ओषधि. औषधीला वेदात माता असेही म्हटलेले आहे.

"आयुर्वेद‘ या शब्दातच वेद आहे. आयुष्यावरची सर्व माहिती ज्यात आहे तो आयुर्वेद. कसे जगावे, कसे वागावे, रोग होऊ नयेत म्हणून काय करावे, रोग झाल्यावर काय करावे, समाजात राहताना काय काळजी घ्यावी वगैरे अगणित विषयांचे समर्पक वर्णन आयुर्वेदात केलेले आहे. या आयुर्वेदशास्त्राची मुळे सापडतात ती वेदवाङ्‌मयात.


अनुत्पाद्यैव प्रजा आयुर्वेदं एव अग्रे असृजत्‌ ।...सुश्रुत सूत्रस्थान 1
सृष्टी उत्पन्न होण्यापूर्वी "ज्ञान‘ अस्तित्वात आले असे भारतीय शास्त्रे सांगतात. सुश्रुत संहितेतही आयुर्वेद अगोदर उत्पन्न झाला आणि त्यानंतर प्रजा (पशु-पक्षी-वनस्पती) अस्तित्वात आली असा उल्लेख आहे.

ज्याप्रमाणे बालकाचा जन्म होण्यापूर्वीच मातेमध्ये "स्तन्य‘ तयार होते, त्याप्रमाणे मनुष्य किंवा सृष्टी तयार होण्यापूर्वी परमात्म्याने जीविकेसाठी आवश्‍यक साधने तयार केली. या साधनांमध्ये आयुर्वेदाचा समावेश असल्यामुळे आयुर्वेद हे वेदाचे उपांग समजले जाते.
शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम्‌ ।

शरीर महत्त्वाचे साधन असल्यामुळे "आयुर्वेद‘ ज्यात शरीराचे आरोग्य टिकविण्याचे मार्गदर्शन केलेले आहे ते शास्त्र सर्वांत महत्त्वाचे समजले जाते. काश्‍यपसंहितेतसुद्धा म्हटले आहे की एका हातात चार बोटे व पाचवा अंगठा असतो. तो इतर बोटांपेक्षा आकाराने, ठिकाणाने वेगळा असतो व इतर बोटांवर शासन करतो. त्याप्रमाणे आयुर्वेदसुद्धा चारही वेदांमध्ये मुख्य आहे.

वेदांमध्ये इंद्र, अग्नी व सोम देवतेनंतर "अश्विनौ‘ यांची गणना केलेली आढळते. आयुर्वेदात अश्विनीकुमार हे देवतांचे वैद्य आहेत असे सांगितले आहे. वेदामध्ये वैद्याची लक्षणे पुढीलप्रमाणे सांगितली आहेत.

यत्रौषधीः समग्मत राजानः समितामिव । विप्रः स उच्यते भिषग्‌ रक्षोहामीवचातनः ।।

- सर्व औषधे आपल्या जवळ ठेवणारा
- आपल्या शास्त्राचे संपूर्ण ज्ञान असणारा
- युक्‍ती आणि योजना कशी करावी हे जाणणारा
- राक्षसांचा नाश करण्यास समर्थ असणारा (या ठिकाणी राक्षस म्हणजे सूक्ष्म जीवजंतू-जीवाणू व विषाणू वगैरे)
- रोग मुळापासून बरा करणारा
कृमी किंवा जीवजंतूंना वेदामध्ये राक्षस, असुर, यातुधान हे शब्द वापरले आहेत. सुश्रुत संहितेतही त्यांना निशाचर, रक्ष म्हटलेले आहे. कृमी व राक्षस या दोघांमध्ये पुढील साम्य असते,
- दोघे अंधारात किंवा रात्रीच्या वेळी आक्रमण करतात. त्यांना प्रकाश आवडत नाही.
- दोघे सूर्यप्रकाशापासून दूर पळतात.
- धूम-यज्ञाला घाबरतात.
- दोघांनाही मांस आणि रक्‍त प्रिय असते. यांच्यावरच आक्रमण करतात.
- दोघेही रूप बदलत राहतात.

वेदांमध्ये वनस्पती किंवा औषधाला "ओषधि‘ शब्द वापरला आहे. ओष्‌ म्हणजे वेदना. त्यामुळे वेदना किंवा दुःख दूर करणारी ती ओषधि. औषधीला वेदात माता असेही म्हटलेले आहे.

ऋग्वेदात औषधी वनस्पतींबद्दल म्हटले आहे,
औषधयः संवदन्ते सोमेन सह राज्ञा । यस्मै कृणोति ब्राह्मणस्तं राजन्‌ पारयामसि ।।...ऋग्वेद 10-19-22
ओषधि "सोम‘ राजाला म्हणते, हे राजन्‌, ब्रह्मज्ञान असणारा जो वैद्य रोग्यासाठी आमची योजना करतो, त्या रोग्याचा रोग आम्ही पार करतो म्हणजे बरा करतो.

वेदांमध्ये निसर्गातील तत्त्वांना देवता संबोधले आहे आणि त्यांना आरोग्यासाठी प्रार्थना केली आहे.
रुत्‌ - हे बलशाली मरुत्‌ देवांनो, तुमची जी कल्याणकारी, पवित्र व सुखदायी औषधी आहेत, त्यांची आम्ही इच्छा करतो आहोत. 
जल - जलामध्ये सर्व औषधी समाश्रित आहेत, हे जल देवांनो, जीवनरक्षक औषधींना आमच्या शरीरात स्थित करावे. 
सूर्य - उदय होणारा सूर्य कृमींचा नाश करो. 
आरोग्यं भास्करात्‌ इच्छेत्‌ म्हणजे सूर्याकडून आरोग्याची कामना करावी. म्हणून पूर्वीपासून सूर्याला अर्घ्य देण्याची प्रथा आहे. रक्‍ताची कमतरता सूर्यकिरणांमुळे दूर होते आणि रक्‍त कमी झाले की त्वचेचा रंग हिरवा-पिवळा होतो आणि त्यासाठी सूर्यकिरणे उत्तम असतात असे अथर्ववेदात सांगितले आहे. आजही कावीळ वगैरे विकारांमध्ये अल्ट्राव्हायोलेट किरणांचा वापर करण्याची पद्धत आहे.

वेदात हृदयरोग व कावीळ या रोगांचा स्पष्ट उल्लेख आहे. या दोहोंची चिकित्सा सूर्यकिरणांनी होते. 
वायू - हे वायू तू सर्व ओषधींनी युक्‍त असा आहेत. तू सर्व औषधे आण आणि आमचे सर्व दोष दूर कर.
वेदांमध्ये प्राण व अपान या दोघांचा उल्लेख आहे. प्राण शरीरात बल आणतो. अपान शरीरातून पाप व रोगांना बाहेर काढतो.

अथर्ववेदांत उल्लेख असलेल्या वनस्पती 
पिंपळी-पिंपळी म्हणते की जो मनुष्य आमचा उपयोग करतो तो कधी नष्ट होत नाही. पिंपळी वातरोग, उन्माद, अपस्मार यावर उत्तम ओषधि आहे.
अपामार्ग (आघाडा) - क्षुधा, तृष्णा, अनपत्यता यावर उपयुक्‍त.
पृश्निपर्णी - हे पृश्निपर्णी, तू न दिसणाऱ्या, रक्‍त पिणाऱ्या, उन्नतीला थांबविणाऱ्या, गर्भाची वाढ होऊ न देणाऱ्या रोगाचा नाश कर.
याशिवाय पिंपळ, वड, अर्जुन, काकडशिंगी, रोहिणी वगैरे वनस्पतींचा वेदांमध्ये उल्लेख सापडतो.
वेदांमध्ये रोगांचा उल्लेख - शिरःशूळ, कर्णशूळ, रक्‍ताची कमतरता, ज्वर, राजयक्ष्मा, शिरोरोग, विषबाधा, गंडमाळा, कृमी, कामला वगैरे रोगांचा उल्लेख.

वेदात रोगप्रतिकाराचे-उपचाराचे वर्णन-व्रण धुण्यासाठी मिठाचे पाणी, हृद्रोगावर हिमालयातील नद्यांचे पाणी, लघवी अडली असेल तर मूत्रमार्गातून कापराचे चूर्ण सरकवणे वेदांमध्ये "शिर‘ महत्त्वाचे समजलेले आहे. इतर सर्व शरीरावयवांपेक्षा शिर सर्वांत श्रेष्ठ म्हटलेले आहे. शिरालाच "देवकोश‘ म्हटलेले आहे. अ-थर्व म्हणजे स्थिरचित्त. स्थिरचित्त योग्याने डोक्‍यातील मस्तिष्काच्याही वर आपल्या प्राणाला स्थिर करणे म्हणजे अ-थर्व होणे. असे जे अ-थर्व शिर आहे, ते देवकोश असे. याची रक्षा प्राण, अन्न आणि मनाद्वारा होत असते.


अथर्ववेदात पुरुषशरीराचे (स्त्री किंवा पुरुष) "अयोध्या‘ रूपात वर्णन केलेले आहे. 
न योद्धुं शक्‍या अयोध्या म्हणजे ज्याच्याशी कोणीही लढू शकत नाही ती अयोध्या. अयोध्यानगरीमध्ये आठ चक्र, नऊ द्वारे आहेत. ही देवतांची नगरी आहे आणि हिच्यात हिरण्यकोश (सोन्याचा कोश) आहे. हे मनुष्यशरीरालाही लागू पडते. यात मूलाधारादी चक्र आहेत, दोन डोळे, दोन कान, दोन नाकपुड्या, मुख, जननेंद्रिय आणि गुद ही नऊद्वारे आहेत. यात इंद्रिये, मन, चंद्र, प्रजापती वगैरे देवता राहात आहेत. याच्यात ज्ञानरूपी हिरण्यकोष आहे. शरीरच याप्रकारे अयोध्या आहे, कोणताही रोगरूपी शत्रू या नगरीशी लढू शकत नाही.

ध्यानी-मनी नित्‍य श्री दत्त हेचिं नाम


श्री सद्‌गुरू दत्तात्रेय यांचे नित्य ध्यान करायचे, तर ध्यानप्रतिमाही योग्यच हवी. त्या ध्यानाने भक्तांना लाभ मिळायला हवा. ही योग्य ध्यानप्रतिमा कोणती? दत्तजयंतीनिमित्त याविषयीची चर्चा  
श्रीदत्तात्रेय हे गुरूंचे सद्‌गुरू, परमगुरू आहेत. योगेश्वर आहेत. श्रीदत्तगुरूंचे बंधू आहेत चंद्रमा. म्हणजे श्रीदत्तगुरू यांचा जन्म कोणत्या युगात झाला असेल याचा तुम्ही अंदाज बांधू शकता. ही सृष्टी त्रिगुणात्मक आहे. तीन भाव, तीन देवता आहेत. या सृष्टीचे एक सरळ सूत्र आहे. पहिल्यांदा कोणत्याही गोष्टीची निर्मिती होते. ही निर्मिती करतात ब्रह्मदेव. कोणतीही संकल्पना आपल्या मेंदूत तयार होते आणि तेथेच त्याचे सृजन होते. या सृजनाची देवता आहे ब्रह्मा. आपल्या शरीरातील मेंदू हा या सृजनव्यवहाराच्या केंद्रस्थानी असतो. ब्रह्माचे ते स्थान. जीवन हे नेहमी वर्तमानकाळात चालते आणि त्याची देवता आहे विष्णू. मेरूदंड हे विष्णूचे स्थान. पूर्ण चलनवलन व्यवस्था तेथून चालते. सर्व प्रकारचे चलनवलन हे विष्णूदेवांच्या नियंत्रणात चालते. एकदा प्रवास सुरू झाला की कुठेतरी पोचायचे असते. मनुष्याला मोक्षप्राप्ती करायची असते. त्यासाठी हे शरीर सोडावे लागतेच. या जीवनाला उत्क्रांत करीत सूक्ष्म रूपात पुढे जायचे असते. हे कार्य करणारी देवता आहे शिव. उत्पत्ती-स्थिती-लय ही जीवनाची तीन अंगे आहेत. ब्रह्मा-विष्णू-महेश या त्यांच्या देवता आहेत. तशीच तीन शास्त्रेही आहेत. वेद म्हणजे विश्वाचे ज्ञान, आयुर्वेद म्हणजे आरोग्याचे ज्ञान आहे. म्हणजेच या शरीराच्या व निसर्गाच्या असलेल्या संबंधाचे ज्ञान आहे. तिसरे आहे वैराग्य. राग म्हणजे इच्छा. सर्व इच्छा-आकांक्षांच्या पूर्तीनंतर आता सर्व इच्छा-आकांक्षांच्या पार गेल्यावर येते ते वैराग्य. येथेही ब्रह्मा-विष्णू-महेश आहेत. विश्वाचे ज्ञान झाले की मनुष्य दान देतो. आरोग्याचे ज्ञान झाले की आपल्या शरीराची तो काळजी घेऊ शकतो. जो योगाचा अभ्यास करील त्याला योगेश्वर शिव प्रसन्न होतील. मुक्तीचे रूप दाखवतील. ही तीन वेगवेगळी रूपे आहेत. त्या तिघांनाही एकत्र असे आपल्याला पाहायचेय. आपल्यात एकत्र आणायचेय. ते कार्य करतात त्रिगुणरूप श्रीदत्तात्रेय. अनसूया-अत्रिनंदन श्रीदत्तात्रेय हे सर्व मानवजातीला कलियुगात तारणारे असे एकमेव सद्‌गुरू. ज्ञानदानाची परंपरा ज्या सद्‌गुरूंनी आपल्या सर्व अंशात्मक गुरूंमार्फत चालविली ते हे श्री सद्‌गुरू दत्तात्रेय. यांच्या ध्यानाचे दोन श्‍लोक अधिक प्रचलित आहेत. पहिला श्‍लोक आहे,
मालाकमण्डलुरधः करपद्मयुग्मे
मध्यस्थपाणियुगुले डमरूत्रिशूले ।
यस्य स्त ऊर्ध्वकरयोः शुभशंखचक्रे 
वन्दे तमत्रिवरदं भुजषट्‌कयुक्‍तम्‌ ।।
डोळे मिटल्यानंतर श्री सद्‌गुरूंचे ध्यान डोळ्यांसमोर यावे म्हणून काही व्यक्‍तींना समोर चित्रे किंवा मूर्तीची आवश्‍यकता असते. श्री दत्तात्रेयांची अनेक चित्रे उपलब्ध आहेत. माझ्या मते, देवाला शरीररूपाने चित्रात दाखवायचे असले तर ते चित्र शरीरशास्त्राप्रमाणे सुदृढ, संतुलित शरीराची जी काही मापे ठरलेली आहेत त्यानुसार असावे. तसेच कुठल्याही देवतेचे ध्यान करत असताना त्यांची अनुकंपा, कृपा व दया आपल्याला लाभते आहे असा भाव त्यांच्याही चेहऱ्यावर असावा आणि देवतेच्या त्या चित्राकडे प्रेमाने व अत्यंत आदराने पाहून ध्यान करता यावे. श्री दत्तात्रेयांच्या चित्रात कधी मधल्या किंवा कधी बाजूच्या एका डोक्‍यावरून गंगा वाहत असते. मध्यभागी असलेली देवता कधी विष्णू, कधी ब्रह्मा तर कधी शंकर असते. पण ‘मालाकमण्डलुरधः करपद्मयुग्मे’ या उक्‍तीनुसार विचार करता माला व कमंडलू ही साधने दत्तात्रेयांनी खालच्या हातात धारण केलेली आहेत. ही दोन्ही साधने श्री ब्रह्मदेवांची असल्यामुळे मध्यभागी श्री ब्रह्मदेवांचे शिर असावे लागेल. त्यानंतर एका बाजूला शंकर व एका बाजूला विष्णू अशाप्रकारे देवता दाखवाव्या लागतील. चित्र पाहणाऱ्याच्या उजव्या हाताला श्री शंकर व डाव्या हाताला श्री विष्णू देवता आहेत असे धरले व त्यांचे हात व्यवस्थित दाखवले तर ‘मध्यस्थपाणियुगुले डमरूत्रिशूले’ या उक्‍तीनुसार मधल्या हातांमध्ये शंकरांचे डमरू व त्रिशूल दाखवता येतात व वरच्या दोन हातांमध्ये शंख व चक्र दाखविता येतात. अशाप्रकारे ध्यान असणारे चित्र उत्तम व योग्य असते असे वाटते व तशाप्रकारे ध्यान करणाऱ्यांचे अनुभव खूप चांगलेही आहेत. श्री दत्तगुरूंची मूर्ती किंवा चित्र हवे असले की आपण सहसा तीन शिरे असलेली कुठलीही मूर्ती किंवा चित्र फ्रेम करून आणतो, परंतु प्रत्येक देवतेच्या स्वरूपाचा विचार करणे आवश्‍यक आहे. देवतेविषयी विकार उत्पन्न होईल असा आकार किंवा भाव चित्रामध्ये किंवा मूर्तीमध्ये कदापि नसावा. श्री दत्तात्रेयांच्या ठिकाणी असणारे प्रेम व्यक्‍त व्हावे म्हणून आणि सद्‌गुरू ही तिन्ही देवतांच्या वर असणारी शक्‍ती आहे यासाठी कलियुगात त्यांची उपासना केली असता, ‘स्मर्तृगामी स माऽवतु’नुसार म्हणजे आठवण केल्याक्षणी सद्‌गुरू आपल्याला मदत करणार असतील, तर त्यांचे ध्यान करता यायला हवे. श्री दत्तात्रेयांच्या ध्यानाचा दुसरा एक श्‍लोकही प्रसिद्ध आहे.
काषायवस्त्रं करदण्डधारिणं 
कमण्डलुं पद्मकरेण शंखम्‌ ।
चक्रं गदाभूषितभूषणाढ्यं 
श्रीपादराजं शरणं प्रपद्ये ।।
या ठिकाणी कमंडलू व पद्म श्री ब्रह्मदेवांचे, दंड / त्रिशूल व गदा ही श्री शंकरांची (यातील गदा शिव-अंश असलेल्या श्री मारुतीरायांजवळ पाहायला मिळते) आणि शंख व चक्र श्री विष्णूंची आहे. हे ध्यान श्री विष्णूप्रधान (मध्ये विष्णू असलेले) आहे. कारण गदा व दंड बाजूने हातात धरले तरी ते चित्र संतुलित असू शकते. मुख्य म्हणजे श्री दत्तात्रेय ही देवता तीन शिरे असलेली आहे व खाली शरीर मात्र एकच आहे. शरीर एक आहे, पाय दोन आहेत तरी हात मात्र सहा आहेत. शरीराची अशा तऱ्हेची रचना चित्रात दाखविता येणे खूप अवघड आहे. प्रत्येक देवतेच्या दोन मुख्य कार्यशक्‍ती चित्रात समाविष्ट करण्यासाठी सहा हात दाखविले आहेत. मात्र, शक्‍तिपाताचार्य योगिराज गुळवणी महाराजांनी एकमुखी दत्ताचे चित्र काढून त्याचा प्रसार केला. अर्थात, श्री दत्तात्रेयांचे कुठलेही चित्र पाहताना बाजूची दोन शिरे पाहण्यापूर्वी प्रथम लक्ष मधल्या शिराकडेच जाते. श्री दत्तात्रेयांची मूर्ती किंवा चित्र पाहात असताना त्यांचे सहाही डोळे दिसणे अपेक्षित असते, केवळ दोन वा चार डोळे दिसणे तितकेसे बरोबर नाही. तेव्हा श्री दत्तात्रेयांची शिरे अशा तऱ्हेने दाखविली पाहिजेत की तिन्ही देवतांचे डोळे पूर्णपणे दिसावेत. असे असले तरच चित्र किंवा मूर्ती पूर्णांशाने बरोबर असेल. यामध्ये कुठल्याही प्रकारे भगवान श्री सद्‌गुरू दत्तात्रेयांविषयी गैरसमज होऊ नये, परंतु सर्व भक्‍तांना लाभ मिळावा, या दृष्टीने लेखनाचा हा प्रपंच केलेला आहे.
दिगंबरा दिगंबरा श्रीपादवल्लभ दिगंबरा.

श्रीगुरू बालाजी तांबे यांनी केलेले हे निरूपण पाहा
Datta Jayanti, maharashtra, shriguru balaji tambe
datta jayanti

How to make crispy dosa recipe in marathi?

how to make dosa in marathi



Hot. Hotter. Hottest. Mumbai's foodscape is rocking. I've been tracking it past three decades and it's never served up so much of choice, innovation and fun. And now that your very own Times Food Guides 2017 are going to press, I ate my way through a quick round-up... Cookies baked on site, candies made on-site, treasure trove of a deli and an ever-changing concept. Here's the best part: I'm all praises for the foodpreneurs, who are getting younger and younger (Sanjana Sanghi of Pop-Up Hut is 23-years-old). A quick round-up of the brand new...

Oh Dough, Kala Ghoda

Go. You must. It's a charming cookie, ice cream, coffee heaven. It's small (two marble topped tables and eight bentwood chairs) but it's powered by huge passion, dedication and a brothersister team (Cordon Bleu trained Ritika and Lausanne Hotel school graduate Pawan Chawla). The cookies are freshly baked (on-site) through the day. Everything is home-made -from marshmallows to ice creams.

Go savour those saucershaped, perfect textured cookies, be it the regular chocolate ones or the unusual ones (I love tang of the cranberry balsamic, the orchestra of flavours of S'mores and Chipzel). I love the smoked French vanilla ice cream, the dark chocolate and even the oozing umami Pistachio Black Truffle is recommended. Ooh la la! Vegan Dark Chocolate ice cream, eggless cookies, superb Affogato (smoked Vanilla ice cream with a shot of espresso), too.Where: Hind Rajasthan Chambers, 6 Allana Marg, Kala Ghoda, (022-2263 1313), 11.30 am to 11.30 pm; Monday closed.

POP-UP HUT, Kemps Corner

Pizza in a cone, gourmet kulfis, tea tasting... ever-changing excitement here. Walk through a narrow alleyway to get to this seriously small space. The brainchild of 23-year-old Boston and London educated Sanjana Sanghi, this curated marketplace promotes and provides a retail platform for budding chefs, food entrepreneurs and culinary experts. And happily offers newness to customers, too.

Till December 20, you can look forward to Chado tea (sip sit-shop of a 100 loose leaf teas). In January, it will be the unusual `Coney Island' -pizza in a cone, by 26 year-old Bharat Advani. Since they have opened, they've had home-made organic ice creams, Thai street desserts, natural, home grown and artisanal products by Anirban Poddar's Shophop (I'd popped in here and bought some, too), gourmet kulfis by Pistascia and more.Where: Kwality House, next to Crossword, below Kemps Corner Flyover (+91 98193 34698), Open 12 noon to 11 pm.

A SALUTI, Bandra

Khul ja sim sim... A gourmet's treasure trove. It specialises in obscure International ingredients from Guanciale, Truffle Salami, Wakame and Porcini to free range eggs and elderflower syrup. You'll find it all... selection of cheese -cow, sheep, goat and vegetarian; cold cuts -turkey, chicken, pork, duck, seafood. All meticulously sourced by Sapna Lawyer, who honed her skills in India's finest Fortune Gourmet Specialities Pvt Ltd, and worked in Spain and Dubai, too. Lagos born Milanda, patisseur extraordinaire (Bollywood superstar clientele too) bakes all the desserts (cupcakes, brownies, Apple and Cinnamon Streusel loaf cake to Éclairs) here. Also pestos, stocks, dips, salad dressings and more. And conducts gourmet cooking classes, too.

Where: Shop No 1, Shahina Apts, Pali Mala Road, Pali Market

PAPABUBBLE, Lower Parel

Go to this colourful candy production `theatre', where handmade candy (from Spain) is not only made, but you can also get it customised. Choose your colour and flavour and get your name written inside (yes, you read that right) each candy or the lollipops, too (remember to give them enough advance notice, though). Great for kids and adults.

Once again, it's two young owners, Samir Gadhok and Avani Raheja, who've brought in this variety of colours and over 40 flavours (watermelon to strawberry, paan masala and kala khatta, too). There is rock candy, marshmallows... but I loved the lollipops and with every lick and regressed to my happy childhood.

Where: Level 3, Palladium, 462 Senapati Bapat Marg (022-4023 5077), 11 am to 9 pm.



Take your pick from a range of delicious vegetarian treats as our food critic chooses the best restaurants from across the city
Tuskers, Sofitel Mumbai BKC Here is the perfect place to get a taste of homestyle Maharaj's traditional vegetarian Rajasthani and Gujarati cuisine in a stylish setting. Named after the regal, vegetarian elephant, the French Sofitel's award-winning Tuskers serves shudh vegetarian fare in a plush, contemporary global ambience with sprawling bar and wine walls, Queen Anne high back leather chairs, patterned thick carpets, et al.

You have to try the rarely available and sublimely made Sanger ke Kofte with their perfect balance of texture and explosion of Ker Sanger's flavours. Even the Papad Bhuji with its crushed and spiced papad and Paneer-stuffed Gujhia pass muster. Kela Angur Tikki and Dal Baati Churma are worth trying too. All made in an independent, pure vegetarian kitchen. Kathiyawadi Undiyo, Rajwadi Dhokli, Panchkuta Subzi, Ajwaini Arbi, Bharwan Simla Mirch and Malpua are some of their must-try signature dishes.

Where: Sofitel Mumbai BKC, C-57, Bandra Kurla Complex, Bandra (E).

Timings: 12 pm to 3 pm (Lunch) and 7 pm to 11:30 pm (Dinner).

Call: +91 (22) 6117 5115.

Firki, Lower Parel Kathiawadi Cheese Toast, anyone? Vegetarian fun dining comes of age, with this pure vegetarian restaurant. Playfulness and colours weave their way through the décor and menu.Pinwheels, graffiti, wooden doll collections (including the firki on the walls) are a good signal of the meal that is to follow. A chaats-and-snacksoriented menu, make sure you look out for their daily specials. On the menu, you will find Cheese Chilli Sevpuri, Paneer Lifafa, Crispy Manchurian Bhel,Aloo Chaat, Masaledaar Paneer, and Dabeli Bruschetta. Sitting along many a Gujarati dish (also a dish or two from Uttar Pradesh, Maharashtra, South India and Sindh) are also plenty of innovative dishes.Amongst these, it's the two kinds of absurd-sounding pizzas which actually taste good -the Handavo Pizza (with its Gujarati handavo base) and the Pao Bhaji Pizza (with Pao Bhaji topping). Tiny gems of Baked Vada stuffed with Batata delight. As are the Fada ni Khichdi and the Bajra Chilla. End with Pepsi Ice Candy and the Oreo Nutella Cheesecake.Where: Firki, 1112, Block 27, Raghuvanshi Mills Compound, Senapati Bapat Marg, Lower Parel.Call: 022-33126955.Cost for 2: `1,200.

Twenty Nine, Kemps Corner Hang on to your spoons and fasten your seatbelts as the engineer-turned-entrepreneur Nishek Jain's passion-fuelled restaurant takes you on a dizzying tour of Indian vegetarian food from 29 princely states of India.Vegetarians have never had so much choice. Or such attention to detail (onions for Pyaz Ki Kachori are brought in from Rajasthan and Tamil Sappad, Mahaprasada from the temple in Jaggannath Puri.) If it's Liti Chokha from Bihar, Kangsoi from Arunanchal Pradesh, the Haryanvi Soya Chaap or Nachni Satv from the northern Konkan region, it's all at offer under one roof.

Start with the four states in E the starter platter. Unusual and t yum Mizoram (pulse vegetable lal hara chaat with a tangy sweet dressing), okayish Dilli Tokri o Chaat and Potato Chops with Sanmeholi Chutney from Assam. End with delightful desserts be it the unique Mawa to Kesar Malai Ke Laddoo.

The menu changes every year on April 24 and November 24, and all recipes of the previous menu are available for patrons to take away free of cost. All this in a simple long white room with splashes of colour, with brightly coloured chairs.Where: Twenty Nine, Kemps Corner.Timings: 11:30 am to 3:30 pm and 7 pm to 11:30 pm.Call: 69992929, 65052999.Cost for two: `900 (approx) Reserve a table through http:www.Dineout.co.in

Swati Snacks, Tardeo and Nariman Point Swati Snacks is a Times Food Guide award-winning, no-frills, homestyle, vegetarian eatery where must-haves include the garlicky Panki served with green chutney and fried green chillis. Bhel, Pani Puri, Pav Bhaji, Panki, Satpadi Gatta, Fada Khichdi, sugarcane juice, coconut punch and homemade fresh ice creams (golden-fried jalebis and papdi are served for Sunday breakfast) are available too. Where: Swati Snacks, 48, Karai Estate, Javji Dadaji Marg, Opposite Bhatia Hospital,Tardeo.Also at Dalamal Tower, Free Press Journal Marg, Nariman Point.Timings: 11:30 am to 10:30 pm.Cost for two: `800 (approx).Call: 65808405 06 07.

Panayaa, Lower Parel Panayaa lives up to it's Sanskrit name, which means to showcase something ostentatiously. Pure vegetarian Khaman Oxide, anyone? How about some sous-vide chaats and nitrogen-infused contemporary appetisers?
Making vegetarian fare stylish, the restaurant is all about the veg edge; it aims to reinvent desi gourmet with some crazy, whacky, out-of-the-box culinary experiments! From molecular gastronomy to the best of Indian regional dishes, Panayaa has it all. It redefines modern Indian cuisine in a 6,000 sq ft space with a palatial Indian décor. The menu features over 20 signature dishes that include cocktails appetisers, mains and desserts. The owners, Kiran and Kekin Dedhia (of Riso, Ithaka, and Firki fame), take molecular gastronomy to another level. Dig into the delicious Carrot Basil Kebab and Multani Paneer. From spherificated, deconstructed Dahi Vadas to Papdi Chaat Napolitano with Pomegranate Caviar.Arancini Khichdi with Lentil Tikki, Spear Cage Chaat, and Imarati Tori are recommended. Must ask for the Imarati Tori, Churan ke Nadru and for dessert Mohanthal Cheesecake and Chocolate Landscape.Where: Panayaa, Block No.25, Raghuvanshi Mills Compound, Senapati Bapat Marg, Lower Parel.Call: 022-33126125.Cost for two: `1,700.

The American Joint Caution: Don't get misled by the name. This American Joint ain't got no steaks or burgers et al. It is, in fact, pure vegetarian and focuses on Jain food, as well as organic, preservative-free food. It is founded by four young entrepreneurs from Mumbai and USA, who believe in minimising the use of chemicals or additives and refraining from the use of microwaves. Go up the escalator of the fancy BKC office building into this seriously small glassed off, wooden floored space with green sofas. Proudly and unapologetically Indianised, it offers American plates inspired with characteristic Indian flavours. Place your order directly at the table on an electronic tablet and get ready for an Indo-western fusion.Jains have hit the jackpot here as even the fries are made of raw banana (instead of potato) and what a choice! Say Cheese & Chilli (raw banana) and Potato Fries, Bhajji Time and Tikktastic are all delicious. Chilli Cheese Burger (raw banana patty) and The American Mac n cheese are given a tikka twist, Falafalised Burger, a Greek salad, Nachos piled over with cheddar and more. Yum Sunday morning pancakes with maple syrup and Nutella.Generous portions and pocketfriendly prices.Where: The American Joint, 1st Floor, The Capital, Bandra Kurla Complex.Timings: 10:30 am to 12 pm.Call: 022 40233345 6.Price for two: `750.

कसा बनवायचा मसाला पराठा? | How to make Masala Paratha

खमंग आणि लज्जतदार, पोटभरीचा, सगळ्यांच्या आवडीचा पदार्थ

Masala Paratha : मसाला पराठा

पाककृतीसाठी लागणारा वेळ : १५ मिनिटे
पूर्वतयारीसाठी लागणारा वेळ : १० मिनिटे
एकूण वेळ : २५ मिनिटे
पदार्थाचा प्रकार : जेवणातील पदार्थ
किती व्यक्तींसाठी : २ व्यक्तींसाठी

masala paratha recipe in marathi

masala paratha recipe in hindi

masala paratha recipe video

masala paratha by sanjeev kapoor

simple masala paratha

paratha 301 recipes

paratha recipe hindi

paratha recipe in gujarati language

paratha recipes by sanjeev kapoor

कसा बनवायचा पट्टी समोसा? | How to make Patti Samosa

चुरचुरीत आणि चटपटीत, गप्पांच्या मैफलीत रंग भरणारा पदार्थ

Patti Samosa : पट्टी सामोसा

पाककृतीसाठी लागणारा वेळ : २० मिनिटे
पूर्वतयारीसाठी लागणारा वेळ : २० मिनिटे
एकूण वेळ : ४० मिनिटे
पदार्थाचा प्रकार : नाश्ता
किती व्यक्तींसाठी : ४ व्यक्तींसाठी



patti samosa recipe in marathi

how to prepare samosa patti

patti samosa recipe by sanjeev kapoor

poha patti samosa recipe

samosa recipe in marathi language

patti samosa in mumbai

readymade samosa patti

patti samosa dough

samosa recipe in marathi video

कशी करायची अळूवडी? | How to make Alu Vadi

सहज आणि झटपट बनणारा, चमचमीत आणि खमंग पदार्थ

Alu Vadi : अळू वडी

पाककृतीसाठी लागणारा वेळ : १५ मिनिटे
पूर्वतयारीसाठी लागणारा वेळ : १० मिनिटे
एकूण वेळ : २५ मिनिटे
पदार्थाचा प्रकार : स्नॅक्स
किती व्यक्तींसाठी : ४ व्यक्तींसाठी

alu vadi maharashtrian recipe in marathi

alu vadi recipe in marathi video

alu vadi recipe by sanjeev kapoor

alu vadi recipe by nisha madhulika

aloo vadi recipe in hindi

alu vadi recipe by archana

alu wadi recipe in marathi

aluchi bhaji recipe in marathi

alu vadi recipe punjabi
marathi
alu vadi recipe by sanjeev kapoor
alu vadi recipe by nisha madhulika
aloo vadi recipe in hindi
alu vadi recipe by archana
aluchi bhaji recipe in marathi
alu vadi recipe punjabi
alu wadi leaves
alu vadi recipe tarla dalal

paschim maharashtra recipe

paschim maharashtra recipe